Nieuw Japans materiaal van Ed van der Elsken

Ed van der Elsken en Japan hadden een speciale band. De Japanners hielden van zijn werk, een aantal boeken van hem is ook in een speciale Japanse editie verschenen (een van de weinige boeken die ik nog niet bezit van Van der Elsken). Van der Elsken op zijn beurt hield van Japan. Hij ging er geregeld heen en dat resulteerde onder andere in het prachtige boek De Ontdekking van Japan. Nu fotografeerde Van der Elsken niet alleen, hij filmde ook en maakte geluidsopnames. Wat dat betreft was Van der Elsken de multimedia reportageman avant la lettre. Over Tokio wilde hij een een audiovisuele presentatie maken. Dat heeft hij nooit af kunnen maken, maar het Nederlands Fotomuseum en Paradox hebben onlangs het werk toch kunnen voltooien. Vanaf 3 april is Tokio Symphony, zoals de presentatie heet, in het Nederlands Fotomuseum te zien.

Voor de installatie heeft men gebruik gemaakt van 6,5 uur aan geluidsopnames en 1600 nooit eerder getoonde kleurendia’s. De installatie wordt aangevuld met korte geluids- en tekstnotities. Dat zoveel materiaal niet eerder te zien is geweest, geeft ook aan hoe productief Van der Elsken was. Aanvankelijk leek het project van Van der Elsken nooit te worden voltooid. “Slechts stapels dia’s en wat handgeschreven notities leken te getuigen van zijn droom. Te weinig om iets – hoe speculatief ook- mee te kunnen beginnen,” zo staat het in het persbericht. Onderzoeker Frank Ortmanns, die afstudeerde op de relatie van Ed van der Elsken met Japan, ontdekte echter geluidsopnames in zijn privé-archief, waardoor er genoeg aanknopingspunten waren om het project te voltooien.

De installatie bestaat uit drie schermen, waarop de foto’s en de tekstnotities worden getoond. Het geluid is uit nieuw en oud materiaal samengesteld door Mark Glynne. Volgens het persbericht moet trouw gebleven zijn aan de stijl en werkwijze van Van der Elsken, wat geen makkelijke opgave moet zijn. Van der Elsken had namelijk zo zijn eigen ideeën en die wilden nog wel eens sterk afwijken van wat je zou kunnen verwachten.

Als groot liefhebber van zijn werk ben ik zeer benieuwd naar de tentoonstelling. Niet alleen om het nieuw materiaal te zien. Hoewel dat op zich al meer dan genoeg reden is om er heen te gaan. Ik ben vooral ook benieuwd hoe en of men er in is geslaagd de sfeer en stijl van Van der Elsken te benaderen. En wat er aan geluidsmateriaal aanwezig is. Het kan een zeer boeiende combinatie zijn. Zijn eerdere films laten voor een deel al zien hoe hij werkte en dacht.