“Zijn mijn foto’s goed, of is het omdat Obama erop staat”, dat vraagt Callie Shell zich af als ze complimenten krijgt. Een niet geheel onterechte vraag tijdens de zeer druk bezochte lezing in het Nederlands Fotomuseum, getuige onder andere een meisje met een Obama button op haar rugzak. Uiteraard vertelt Shell veel over Obama zelf, maar gelukkig ook vooral over het fotograferen. Want hoe kom je nu zo dicht bij een Amerikaanse president en hoe ga je om met het hele circus om de persoon heen?
Volgens Callie Shell begint alles met vertrouwen. En dat moet je langzaam opbouwen. Shell heeft dan ook veel tijd gestoken in Obama. Het begon al in 2006, toen Obama nog gewoon een jonge senator was. Shell ging toen nog alleen op pad met Obama en een vriend. Gaandeweg de campagne werd de aanhang steeds groter. Een campagne is ook slopend, vertelt Shell en dan moet je elkaar kunnen vertrouwen. Dat vertrouwen ging zover dat ze rustig een slapende Michelle tegen Barack Obama kon fotograferen. Een van de bekendste beelden uit de serie. Shell vroeg ook of het goed was de slapende presidentskandidaat te fotograferen. “Als je me maar niet kwijlend fotografeert”, antwoordde Obama. Hij blijkt nogal snel met een open mond te slapen en dan te gaan kwijlen. Dus fotografeerde Shell hem wel slapend, maar met gesloten mond. Een kwestie van vertrouwen.
Juist naar dat soort foto’s is Callie Shell op zoek. Ze wil, zo zegt ze, juist de menselijke kant laten zien. Evenementen vindt ze eigenlijk verschrikkelijk, maar de momenten ervoor en erna juist prachtig. En dus fotografeert ze hem zittend op een trap, wachtend voor hij op moet komen. Vaak alleen, zoals voor het raam in de Oval Office. Dat doet Shell onder andere om aan te geven dat het leven in het Witte Huis eenzaam is, ook al is het gebouw niet zo groot en vol met mensen. Soms is ze zo lang alleen met Obama dat ze snakt naar het moment dat iemand binnen komt. Een heel verschil met Clinton, wiens vice-president zij acht jaar lang heeft gevolgd.
Bij Obama zit Shell soms twee uur lang in een hoekje te wachten. En dan ineens ziet ze hem even achterover leunen, nadenkend. “Als ik dan die foto heb gemaakt denk ik: dat was het twee uur wachten meer dan waard”. Een kwestie van geduld dus en je kansen zien. In een lift een alleszeggende lach bij Obama zien, terwijl de fotograaf naast je dat niet ziet. Liften zijn sowieso een favoriet terrein van de fotografe: “niemand kan weg”. Het lijken saaie foto’s, momenten waarop niets lijkt te gebeuren. Maar toch zoveel zeggend zijn. Obama tussen een wat Shell perfect gemiddeld blank Amerikaans gezin noemt. Of een simpele foto van het bord met de lunch met aan de ene kant een map met Classified en aan de andere kant brieven van de Amerikaanse burgers.
Shell mocht overal komen waar ze maar wilde, de enige uitzondering was het overleg van de veilgheidsdiensten. Dat betekent ook dat Shell in principe van alles kon horen, ook van zaken waar de regering liever geen journalisten bij zou willen hebben. Het levert, ook weer vanwege het vertrouwen, geen probleem op. “Het maakt mij niet uit waar ze over praten als ik ze fotograaf, ik luister niet echt”, zegt ze, “en dat hebben ze ook getest”. Het neemt niet weg dat de fotojournaliste onbedoeld zelfs een kleine invloed heeft gehad op het besluit of het afleggen van de eed moest worden overgedaan of niet. Shell zat af en toe te knikken en een van de juristen was blij met de ‘goedkeuring’ van Shell, dat motiveerde hem zijn standpunt te verdedigen.
Belangrijk is om te weten wanneer je moet ophouden met fotograferen en weg moet gaan. De jarenlange ervaring van Shell in het Witte Huis helpt daarbij. Ook vroeg ze iedere dag of ze wel wilden aangeven als ze het niet goed was als zij erbij was. Van die mogelijkheid om haar weg te sturen is volgens haar nooit gebruik gemaakt. De optie dat te kunnen stelden Obama en zijn medewerkers wel gerust. Hoewel Shell ondertussen min of meer onderdeel was geworden van het gezelschap rond Obama, leverde dat buiten wel eens wat problemen op en moest ze beveiligers overtuigen dat zij daar wel mocht zijn. Wat dat betreft was de reis van Obama door Europa een verademing. “Europa houdt van de fotografen”, roept ze een paar keer blij, “je kunt gewoon vrij rondlopen”.
Ze merkt ook het verschil tussen de mensen rond Bush en Obama. Waar ze bij Obama werkelijk alles mocht fotograferen en de staf geen invloed uitoefende op het beeld dat ze maakte, grepen de mensen rond Bush veel vaker in. Zelfs in een persvak werd haar nog gezegd dat ze Bush anders moest fotograferen in verband met de beeldvorming. En dat heeft Bush volgens haar geen goed gedaan. Bush is volgens haar een hele vriendelijke en grappige man. Maar die kant mocht nooit getoond worden. Wat dat betreft heeft Obama het beter aangepakt.
Net als Bush is ze blij dat ze het Witte Huis heeft verlaten. Bush zei na de inauguratie van Obama “vrij, eindelijk vrij”, Shell heeft na de eerste 100 dagen van Obama weer tijd voor haar gezin. De twee jaar die zij met Obama heeft doorgebracht heeft een zware tol geëist. Van haar zelf, ze heeft soms nachtmerries nu door alle hectiek, maar ook van haar familie. Haar man, ook fotograaf, heeft twee jaar lang niet kunnen werken. Haar zoontje heeft haar gemist en kampt soms ook met nachtmerries.
Obama is volgens Shell al die tijd vrijwel hetzelfde gebleven. Zij is veranderd, zegt ze. Fotografeerde ze eerst een jonge senator, nu denkt ze steeds vaker “help, ik fotografeer de president!” Obama daarentegen bleef Shell vragen hoe het ging met haar zoon en haar familie. Shell denkt dat de band die ze heeft kunnen opbouwen met Obama mede te danken is aan hun overeenkomsten: beiden ongeveer even oud, beiden lang en grote oren en ze hebben allebei een ongeveer even oud kind.
Callie Shell vertelt makkelijk, haarzelf soms wat wegcijferend. Het was een leuke en interessante lezing over een bijzonder onderwerp. Een echt fotoboek heeft het project nog niet opgeleverd, meer dan een boek van Times met haar foto’s kon ze niet aanbieden. En ja, ze wil best wel graag een echt fotoboek maken van haar foto’s van Obama. Maar dan moet er wel iemand zijn die daarin wil investeren. Moet lukken lijkt me. Als ik afga op het aantal bezoekers moeten er liefhebbers genoeg zijn.
