Damrak Amsterdam ,1983 staat er bij een foto. Het is een simpele straatfoto. Twee vrouwen lopen over de stoep, auto’s staan half op de stoep en in de achtergrond is een drukke straat met een hoop gevelborden te zien. Een rommelig beeld. Mijn oog valt op het jaartal, rond die tijd was ik voor het eerst in Amsterdam. Samen met de kleindochter van een daar wonende kennis ging ik de stad in. Dat Amsterdam zo’n rommelige stad was kan ik me niet meer herinneren.
Dat het beeld herinneringen oproept is niet vreemd. Als je door de tentoonstelling Lust For Life loopt, hoor je mensen al snel herinneringen aan elkaar vertellen. Waar de veel bekendere zwart-witfoto’s van Ed van der Elsken vaak verwondering oproepen, laten de kleurenfoto’s de tijdsgeest goed zien. Juist omdat ze in kleur zijn.
Maar de kleurenfoto’s van Van der Elsken laten meer zien dan dat. Het is goed dat het Nederlands Fotomuseum een hele expositie wijdt aan een van de meest bekende Nederlandse fotografen. De naam Van der Elsken wordt vaak geassocieerd met de heftig bewerkte zwart-witfoto’s, in kleur was hij minstens zo goed. Want waar hij met zwart-wit in de doka zich kon uitleven met het manipuleren van de werkelijkheid door flink door te drukken of tegen te houden, was hij met kleur beperkt tot de dia, materiaal dat niet echt vergevensgezind genoemd kan worden.
Met dia’s is weinig te manipuleren, het is zoals het is. Een pure vorm van fotografie. En die puurheid sprak Van der Elsken wel aan. Kleur is om ons heen, het hoort bij het leven en dat leven wilde Van der Elsken in al zijn schoonheid laten zien. Al heel vroeg in zijn carrière werkte Van der Elsken met kleur, al toen hij in Parijs woonde en waar hij aan zijn eerste boek werkte. Zijn tweede boek, Bagara, is voornamelijk in kleur en behoort mijns inziens tot een van zijn interessantere boeken.
De kleurenfoto’s laten een Van der Elsken zien die houdt van het leven zoals het is. Soms mooi, soms interessant en vaak genoeg minder fraai. Net als zijn zwart-witfoto’s zijn de kleurenfoto’s direct. Ze laten weinig twijfel mogelijk over de intenties van Van der Elsken. Zonder enige manipulatie weet je wat het onderwerp is en tegelijk kun je nog zoveel meer zien. Eigenlijk laten de kleurenfoto’s van Van der Elsken vooral zien hoe boeiend het leven is in al haar facetten. We hebben al die poespas die nu bij de digitale fotografie zo vaak gebruiken helemaal niet nodig en zwart-wit biedt een te beperkte weergave van het leven. Neem het zoals het is en geniet ervan.
In die zin is de tentoonstelling Lust for Life in het Nederlands Fotomuseum geslaagd. Toch knaagt er iets. De tentoonstelling is mede gemaakt om het restauratieproject van de door schimmel aangetaste dia’s van Van der Elsken mee af te sluiten. Een monsterklus die veel respect verdient. Alleen ligt nu de nadruk vooral op het feit dat Van der Elsken veel in kleur heeft gewerkt en minder op de kracht van het kleurenwerk. Het is vooral een grote verzameling kleurenfoto’s geworden zonder een duidelijke indeling of thematiek. Juist bij een fotograaf die in verhalen, boeken dacht is dat een gemis. Ook bij de slideshow waar de liefde voor het leven van Van der Elsken naar voren moet komen is dat te zien. Het door Iggy Pop gezongen Lust for life past natuurlijk mooi, maar het is vrij makkelijk en laat de echte zeggingskracht van Van der Elsken niet zien. Ik moet denken aan Tokyo Symphony wat een veel betere mix van beeld en geluid was, het liet veel meer zien wie Van der Elsken was.
Desalniettemin is Lust for Life zeker voor de liefhebber van straatfotografie in het algemeen en Ed van der Elsken in het bijzonder interessant. Zijn kleurenwerk verdient immers meer aandacht en waardering dan dat het momenteel heeft en deze tentoonstelling is een goede start om dat recht te zetten.
Lust for life is tot en met 3 November 2019 te zien.
