Zilveren Camera 2015: fotojournalistiek is niet alleen observeren

Een nieuw bestuur, maar vooral een nieuwe juryvoorzitter en een vrijwel nieuwe jury wekt bij mij hoge verwachtingen bij de nominaties van de Zilveren Camera. In het verleden ben ik nogal eens kritisch geweest op de keuzes van de jury, voor dit jaar hoopte ik op een nieuw elan. Daarbij was 2015 een bewogen jaar, vol grote onderwerpen waar de fotojournalist zich van zijn beste kant kan laten zien. Helaas resulteert het niet in echt indrukwekkende nominaties.

Voor een deel ligt dat waarschijnlijk aan de jury. Zij kiezen immers de foto’s en bij sommige nominaties heb ik mijn vraagtekens. Sowieso al over de indeling van de categorieën. Hoort een serie over de banlieus niet eerder bij documentair dan bij nieuws? Of neem Dagelijks Nieuws. Bij die categorie verwacht ik eerlijk gezegd meer het dagelijks leven, niet zozeer een vastlegging van een nieuwsfeit, zoals de demonstratie tegen de taxi-app Uber. Een uitstekende foto van Freek van den Bergh, maar mijns inziens in de verkeerde categorie. Het lijkt er op dat Dagelijks Nieuws de overflow van Binnenlands Nieuws is. Tegelijk lijkt Cultuur & Entertainment weer de uitloper van Dagelijks Nieuws te zijn. Ja, de foto’s van Sanne Donders en Dingena Mol hebben een relatie met entertainment, maar echt iets laten zien daarvan doen ze niet. Zeker niet de serie van Donders. Pas uit het bijschrift blijkt dat de vrouw een theater- en filmmaker, performer en operazangeres is, het had een willekeurig excentrieke vrouw kunnen zijn. Gaat de foto van Dingena Mol van Sinterklaas nu echt over cultuur, of is het een onderdeel van het Dagelijks Nieuws? Het zou zelfs, gezien de verhitte discussies over Zwarte Piet, ook nog in Binnenlands Nieuws gekund.

Over Mol gesproken, het is opvallend dat zij drie nominaties in dezelfde categorie heeft en dus met de eerste, tweede en derde prijs vandoor gaat. De jury krijgt weliswaar de namen van de fotograaf niet te zien tijdens de jurering, maar hoe kan iemand drie keer genomineerd zijn? Waren er echt geen andere goede inzendingen? Ik kan en wil niet geloven dat er geen goede podiumfoto’s zijn gemaakt bijvoorbeeld. Natuurlijk speelt nieuws een grote rol bij de Zilveren Camera, juist bij een categorie als Cultuur & Entertainment hoeft nieuwswaardigheid echt niet het belangrijkste te zijn. Als ik eerlijk moet zijn ben ik ook niet echt onder de indruk van de drie nominaties. Dat is dan puur mijn persoonlijke mening. Mij bekruipt het gevoel dat de mensen op de foto een beetje te kijk worden gezet, dat er een humor in de foto is gezocht om er maar humor in te hebben.

Eveneens opvallend is dat een foto van Marcel van den Bergh zowel is genomineerd bij de enkelbeelden en serie van Dagelijks Nieuws. Volgens de reglementen moet je een foto apart insturen als je ook kans wil maken op een nominatie bij de enkele foto’s, zodat als je serie niet wint je wel met die ene topper kunt winnen. Ik blijf het raar vinden dat de jury dan in feite twee keer hetzelfde beeld kiest. Want ook nu kan en wil ik niet geloven dat er geen andere goede inzendingen waren in die categorie. Dan is het bij World Press Photo eigenlijk beter geregeld, als een serie niet wint kan een foto uit de serie ook nog kans maken op een prijs bij de enkelbeelden.

De nominaties geheel afschuiven op de jury is natuurlijk niet eerlijk. Zij zijn immers afhankelijk van de ingezonden foto’s. Jurylid Evelien Kunst beklaagde zich al op Facebook dat veel fotografen niet goed editten. Dat zie je bij sommige series nog wel terug. Dat een serie uit vijftien foto’s mag bestaan, betekent nog niet dat je ook echt vijftien foto’s moet insturen voor een serie. Minder is soms meer. Een uitzondering is de prachtige serie van Klaas-Jan van der Weij bij Sport. Zijn serie over rookies kan wat mij betreft bij wijze van spreke niet groot genoeg zijn. Wat een heerlijke beelden. Dit vertelt zoveel over sport.

Dat verhalende is misschien wel wat ik het meeste mis bij veel nominaties. Er zitten werkelijk goede foto’s bij. Eddy van Wessel weet nog altijd hoe je een verhaal goed vertelt. De foto van René Clement over de dood van Sharma laat je steeds weer nieuwe dingen zien en pakt je. Valerio Vincenzo maakte een interessante serie over de grenzen van de Shengen-landen. Designs for discomfort van Lynne Brouwer is zo kil gefotografeerd dat je het ongemak van die plekken ook zelf voelt. De serie over de aanslag in Parijs van Roger Cremers is verstillend, subtiel. Gewoon met een mobiele telefoon gemaakt, het gaat om het oog en de visie van de fotograaf.

Veel foto’s echter zijn te afstandelijk. De fotograaf gedraagt zich als een verslaggever. Gewoon heel netjes de gebeurtenis vastleggen, maar niet tot de kern doordringen. Dat is soms ook moeilijk als je veel opdrachten op een dag moet doen om rond te kunnen komen, bij de Zilveren Camera wil ik eigenlijk meer zien dan alleen de observatie. Observeren is een taak, een echte journalist gaat verder. Die bijt zich vast. Die weet de achtergronden van het onderwerp op de foto en laat dat zien. Van de vluchtelingen in Nederland zien we eigenlijk alleen dat ze er zijn, ook nog eens drie keer vanachter een raam gefotografeerd. Maar wat het is om in die noodopvang te zitten, dat voel je niet echt. Daarvoor zijn de vluchtelingen te netjes gefotografeerd. Dat willen media ook steeds vaker heb ik het idee. Mooie foto’s, niet per se meeslepende foto’s,

Bij sommige nominaties zie ik de wil om een goed geëngageerd verhaal te vertellen, alleen blijft de uitwerking mijns inzien nogal haperen. Dammen bij sport is verrassend, Corné Sparidaens heeft een goede invalshoek gekozen. Toch schuurt er iets, het komt wat te braafjes over. Een origineel idee om te volgen waar hulpgoederen heengaan. Maar pakken doet de serie van David Galjaar me niet. De foto’s zijn te afstandelijk en ik zie vooral dat ze sjouwen met tassen. Geen idee wat er nu echt gebeurt. Technisch gezien is het ook niet echt sprankelend. Dat hoeft niet altijd, maar nu gaat het mij storen. Bij de serie Gesluierd van Saskia Aukema heb ik een beetje hetzelfde. Goed idee, matige uitvoering. Het is te rommelig en ik word niets wijzer van de foto’s.

Het laatste heb ik ook wel een beetje bij de foto die gemaakt is door Bart Maat van minister Dijsselbloem. Een grappige en goed geziene foto, die helaas iets minder uniek is dan ik dacht, maar wat vertelt die foto nou werkelijk? Bovenal, waarom is dit Binnenlands Nieuws, de categorie met foto’s die vanwege hun nieuwskarakter onmiddellijke publicatie vereisen zoals staat in de categoriebeschrijving? In politiek Den Haag zijn volgens mij wel belangrijkere momenten geweest die ongetwijfeld ook nog eens goed in beeld zijn gebracht. Want dat kunnen Maat en zijn collega’s wel.

Ik had ook wel een mooie serie over de Grand Depart in Utrecht verwacht. Of in elk geval de foto van het peloton onder de Dom door, die Michael Kooren heeft gemaakt. Helaas ook geen betrokken serie over het PGB-alarm. Ik geef gelijk toe dat mijn gemis vooral ook komt omdat het mij persoonlijk raakt, het was voor een fotojournalist wel een uitgelezen kans om een goed betrokken verhaal te maken. Dan liefst wel zonder de nadruk op het afwijkende, zoals ik dat wel zie bij de serie van Lambert de Jong. Een kunstgebit gek in de mond en borden aflikken, ik krijg daar het onpasselijke gevoel dat het vooral gek moet zijn. En tja, ik heb het sowieso al een beetje gehad met series over eenzame boeren bij de Zilveren Camera. In mijn perceptie komen die iets te vaak terug. Geef mij maar de oude koppen van de walvisvaarders, waarmee Gerard Wessel is genomineerd.

Graag had ik de loftrompet geblazen over de nominaties van dit jaar. Ik had echt hele goede hoop met de jury van dit jaar. Maar wellicht ligt het toch vooral aan de fotojournalist zelf, die teveel blijft hangen en vooral lijkt te fotograferen hoe de opdrachtgever het wil. En ja, dat mag ik mezelf ook aanrekenen. Het zal mij benieuwen wie uiteindelijk met de Canon Zilveren Camera naar huis gaat, een echte favoriet heb ik dit jaar niet. Maar vooral ben ik benieuwd of ik volgend jaar wel verrast wordt. Met fotografie vol statement, visie en duiding.