Vorig jaar is er veel ophef geweest over het groot aantal foto’s dat in de laatste ronde van de World Press Photo uit de wedstrijd is gehaald door overmatige beeldbewerking, manipulatie of het niet leveren van de RAW-bestanden. Het overstemde de vreugde van de winnaar. Reden om dit jaar de cijfers pas later te publiceren, het technisch rapport is twee dagen geleden publiek gemaakt. Hoewel ook dit jaar een aantal inzendingen in de laatste rondes werden verwijderd, lijken de fotografen de regels van de World Press Photo beter na te leven.
Dit jaar zijn er minder problemen geconstateerd, ondanks de intensievere controle van de foto’s. Het dit jaar geïntroduceerde fact-checking leidde tot geen enkel probleem, alle foto’s in de laatste ronde waren geheel juist. Misschien zijn de fotografen wel extra alert geworden na de controverse rond Troilo in 2015. Dat is dan een positief effect en laten we hopen dat de fotojournalisten ook alert blijven. Journalistiek draait tenslotte om de feiten.
Interessant is dat de reden om foto’s uit de wedstrijd te halen is verschoven van het klonen naar het overmatig doordrukken of tegenhouden. In beide gevallen wordt informatie van de foto verwijderd, wat tegen de richtlijnen is van World Press Photo. Werd in 2015 in 12% van de foto’s in de laatste ronde gekloond, in 2016 is dat aandeel gedaald tot 4%. In absolute getallen is het verschil overigens minder klein, twaalf versus zeven, maar dit jaar zijn significant meer beelden gecontroleerd. Bij het aanpassen van het contrast of het doordrukken en tegenhouden, het lokaal aanpassen van de belichting, gingen in 2015 in 8% van de gevallen de fotografen te ver. In 2016 zijn bijna 13% van de foto’s te ver aangepast. Bovendien was bij ruim 2%, vier foto’s, de kleur teveel veranderd. Opvallend is de kritiek op de omzetting naar zwart-wit: “veel van de problemen ontstaan als foto’s omgezet worden naar grijstonen en de afwerking slecht is uitgevoerd.” Fotografen lijken zich inderdaad nog wel eens te verliezen als ze eenmaal in zwart-wit gaan werken. Alsof dan andere regels gelden.
Fotografen bij wiens foto een probleem was geconstateerd mochten reageren voor de jury de beslissing nam om de foto wel of niet uit de wedstrijd te halen. Op een na hebben alle fotografen dat dan ook gedaan. Volgens het rapport was het voor sommige fotografen niet de bedoeling om de gekloonde foto’s in te sturen, maar waren het bestanden die bedoeld waren voor niet-journalistiek gebruik. Opmerkelijk is overigens dat bij de eerste controle, bij binnenkomst van de foto’s, al 451 foto’s (ruim 0,5%) zijn verwijderd omdat het overduidelijke montages waren of anderszins niet voldoen aan de richtlijnen.
“[Fotografen] zijn open [over hun werkwijze] en willen ons of het publiek niet misleiden,” staat daarom in de conclusies. Dat lijkt me terecht, al zullen er natuurlijk uitzonderingen zijn. De cijfers sterken mijn mening dat er vertrouwen mag zijn in de fotojournalistiek. Fotografen willen alleen de foto’s vaak te mooi maken, te perfect. Daarbij wordt vergeten dat de aanpassingen om een foto zo goed te maken de werkelijkheid, voor zover je die natuurlijk in één beeld kunt vangen, gewijzigd wordt. Dikwijls onnodig notabene. Het is goed om dat te beseffen als je als fotojournalist je beeld aan het bewerken bent.
We moeten alleen niet vergeten dat de strenge regels die World Press Photo op heeft gesteld niet per se de norm zijn voor alle nieuwsfotografie. Niet iedere krant of fotoagentschap hanteert dezelfde regels. Al lijkt het me wel een goed streven. Juist om het vertrouwen in de fotojournalistiek te verbeteren. Toch blijft er een grijs gebied. De precieze grens voor wat betreft doordrukken, tegenhouden, contrast- en kleuraanpassing is moeilijk te stellen. Er was veel discussie over wat wel en wat niet toegestaan was bij de jurering, staat in het rapport. De jury lijkt wel steeds strenger te worden, is ook te lezen.
Het is de vraag of dat echt een goede ontwikkeling is. Met te dogmatisch beslissen wordt de verandering in de fotojournalistiek niet echt gestimuleerd. Daarbij pleit ik overigens zeker niet voor al te vrije regels, maar het is goed om wel ruimte voor discussie te houden. Alleen zo breng je het vak naar een hoger niveau. Gelukkig wil World Press Photo die discussie aangaan, onder andere tijdens de Awards Days in april. Wordt vervolgd dus.
