Noem de naam Helmut Newton en je denkt gelijk aan mode en naakte vrouwen. Newton, de fotograaf die terecht wereldfaam verwierf door zijn voor die tijd afwijkende foto’s. Waar de vrouw centraal staat en kleding en naaktheid elkaar aanvullen. In Foam hangt nu een overzichtstentoonstelling met de eenvoudige en tegelijk veelzeggende naam Helmut Newton – A Retrospective.
Meer dan tweehonderd foto’s hangen in het Amsterdamse museum. Sommigen bekend, anderen minder. Je krijgt een goed idee van de enorme productie die Newton in zijn carrière maakte. Al van jongsaf aan wist hij dat hij fotograaf wilde worden. Als 17-jarige jongen ging hij aan het werk in de studio van Yve, de artiestennaam van fotografe Else Neuländer-Simon. Yve was in die tijd een bekende fotografe die veel naakt-, portret- en modefoto’s maakte. Precies het gebied waar Newton later beroemd mee zou worden. Slechts één jaar duurde de samenwerking tussen Yve en Newton. Na de Kristallnacht in 1938 vluchtte Newton, die van Joodse afkomst is, naar het verre oosten. Daar begon hij aan zijn carrière, maar echt doorbreken zou Newton pas in 1961.
Het werk dat nu in Foam is te zien bestrijkt de periode vanaf zijn doorbraak tot aan zijn dood. Als je de tentoonstelling volgens de juiste route loopt, wordt je langzaam meegenomen in zijn ontwikkeling. De eerste foto’s tonen een typisch beeld van de mode in de jaren zestig. De modellen zijn vaak gefotografeerd in een krappe ruimte. Newton maakt goed gebruik van spiegels, waarin hij zelf ook vaak te zien is, en televisiebeelden. Tegenwoordig zijn het de eerste beelden waar je aan denkt bij mode uit die jaren. Voor die tijd was het werk van Newton baanbrekend. Newton speelt met fictie en illusies.
Hoewel Newton vooral in opdracht fotografeert, zijn veel van de foto’s die getoond worden niet per se voor de opdrachtgever bedoeld. Naast een wat strakkere uitsnede maakte hij ook de wat vrijere beelden waarin delen van de studio te zien zijn. Die foto’s gebruikt Newton voor zijn eigen boeken waarmee hij zijn opdrachtgevers uiteindelijk opvoedt en Newton de fotograaf wordt die we nu kennen.
Als we de jaren zeventig binnenwandelen zien we een andere Newton dan in het begin. Een hartaanval in 1971 zet Newton aan het denken. Newton speelt het spel van zien en gezien worden. Hij gebruikt mode om te verhullen en naaktheid om te onthullen, een complexe relatie waar Newton heel goed mee om kan gaan. De vrouwen domineren de foto’s. Niet omdat dat nu eenmaal gangbaar is in de mode, maar omdat hij ze wil laten zien als krachtige personen.
“Newton was een feminist,” zegt Sylvia Gobbel die meerdere malen voor Newton poseerde. “Hij wilde laten zien dat alle vrouwen hun eigen chef zijn en ze er niet zijn om de man te verleiden.” Dat komt heel goed tot uiting in de diptiek die hij maakte met Gobbel. In de eerste foto zijn alle vrouwen aangekleed, in de tweede poseren ze in exact dezelfde verhouding naakt. Vrouwen hebben geen haute couture nodig om er krachtig uit te zien, was de boodschap.
Als Newton al mannen fotografeerde, dan waren ze niet meer dan een decorstuk. Soms was hij dat zelf. In een beroemde foto met Gobbel is Newton te zien die in een regenjas een foto maakt. De foto is gemaakt voor de mannelijke Vogue en de opdracht was om regenjassen te laten zien. Om te voorkomen dat mannen de hoofdrol spelen in zijn foto’s bedacht Newton dat hij zelf model zou staan en via een spiegel zichtbaar zou zijn. Hoofdpersonen zijn Gobbel en Newton’s vrouw June. Dat laatste is overigens vooral toeval, blijkt uit de anekdote die Gobbel vertelt. Newton was aan het werk toen zijn vrouw eerder dan gepland zijn studio binnenkwam. Zij ging op de stoel zitten, niet wetende dat zij ook in beeld zou komen.
Hoewel Newton veel mode blijft fotograferen, gaat hij vanaf de jaren tachtig steeds meer ‘echte’ mensen portretteren. “Ik wilde met een echt persoon spreken – een persoon die vanuit een bepaalde behoefte een echt leven had gecreëerd dat ik vervolgens zou kunnen controleren of zelfs manipuleren binnen de beperking van die werkelijkheid,” zou Newton daarover zeggen. In de portretten vind je elementen die hij ook in de modefotografie gebruikt en in zijn naaktfoto’s. Geregeld zijn de geportretteerden naakt en nu fotografeert hij wél mannen. De drie vormen van fotografie vormen steeds meer één geheel.
Het retrospectief in Foam laat al deze vormen zien, naast een film die June maakte van Newton aan het werk. Dat betekent een enorm aantal foto’s. Toch voel je je niet overladen, je hebt nauwelijks in de gaten dat je zoveel foto’s hebt gezien. Dat is vooral de kracht van de foto’s zelf. Er is meer dan genoeg variatie, de kwaliteit van het werk is hoog en er is genoeg te ontdekken in de foto’s. Over mode, over de geportretteerde, maar vooral ook over Newton zelf. Dat maakt de tentoonstelling tot een zeer interessante.
Het neemt niet weg dat de expositie niet tot mijn absolute favoriete behoort. Daarvoor vind ik het wat te braafjes, er zit te weinig verrassing in de tentoonstelling. Dat komt niet omdat ik alle foto’s ken, want dat is zeker niet het geval, het komt door de opzet. Niet al het werk komt even sterk tot zijn recht, waardoor het niet echt beklijft. Desalniettemin heb ik genoten van de tentoonstelling, Newton is een bijzondere fotograaf. De invloed die Newton heeft op hedendaagse fotografen is duidelijk te zien. Helmut Newton – A Retrospective is een aanrader voor de liefhebber van fotografie en voor wie geïnteresseerd is in mode, vrouwen en mooie portretten.
Helmut Newton – A Retrospective is te zien vanaf 17 juni tot en met 4 september 2016.
Vanwege de verwachte drukte heeft Foam speciale openingstijden voor Foam Supporters.
