Raoul Kramer (1978) is een derde generatie Indo en zoals zoveel Indo’s knaagt op een gegeven moment het verleden. Bij Raoul kwam dat toen hij fotografeerde op de Westelijke Jordaanoever. Hij had genoeg van het vellen van oordelen over een conflict ver weg en vroeg zich af hoe hij het woord ‘close’ in de beroemde uitspraak van Robert Capa moest interpreteren. Op zoek naar een conflict dat zijn leven beïnvloedde en dat dicht bij zichzelf lag, kwam hij uit bij de Birma-Siam spoorlijn. De beruchte spoorlijn waar zijn opa aan gewerkt had en waarover een nog jonge Raoul verhalen hoorde. Het werd tijd om die sporen op te zoeken.
Waar Jan Banning, eveneens Indo en wiens vader aan de spoorlijn werkte, in zijn boek Sporen van oorlog de gevolgen via portretten laat zien, neemt Raoul de sporen heel letterlijk. In het boek Lost Track, een zoektocht langs de Birma-Thailand Spoorweg 65 jaar later, toont de fotograaf foto’s van de overblijfselen van de spoorlijn. Sommige delen zijn nog in gebruik, andere delen zijn nauwelijks meer zichtbaar. Er zijn foto’s waar de spoorlijn tastbaar is, door een bout die uit de grond steekt, of een trein die over de rails rijdt. De meeste foto’s zijn echter indirecte afbeeldingen van de spoorlijn.
Het gaat dan om een bomkrater, veroorzaakt door bombardementen die een spoorbrug hebben vernietigd. Je ziet de sporen van een pneumatische boor, waarmee de krijgsgevangenen en romusha’s een passage uit een rotswand moesten halen. Een overigens opmerkelijk detail, omdat gemechaniseerd gereedschap zelden tot nooit gebruikt werd. Er zijn foto’s van de plekken waar de kampenten waren, of een foto met nog wat kolen.
Als je niet weet waar je naar kijkt, lijken het vrij oninteressante beelden. Het is allemaal erg rustig en statisch gefotografeerd, alles zorgvuldig in beeld gebracht. Heb je echter het bijschrift gelezen en je ziet de foto opnieuw, dan krijg je een klap in je gezicht. Door de goede bijschriften verplaats je jezelf naar die tijd en zie, voel en hoor je de dwangarbeiders ploeteren in de tropische hitte. Het is die onderliggende laag die, bij mij althans, heel wat losmaakt.
In het boek Lost Tracks worden Raouls foto’s afgewisseld met historische beelden van de spoorlijn. Het is een geslaagde combinatie. Het boek is meer dan een fotodocument, je kunt de spoorlijn met behulp van de index volgen, er staan ervaringsverhalen in en de bijschriften geven veel informatie wat er in die tijd is gebeurd. Het papier versterkt het gevoel dat je een echt document in handen hebt, al is het wat jammer dat de foto’s mijns inziens niet helemaal tot hun recht komen, ze zijn net wat te mat om echt te sprankelen. Op de tentoonstelling, eerder dit jaar in Westerbork, waren de foto’s groot te zien en wat beter gedrukt. Dan maken ze nóg meer indruk.
Met lost Track heeft Raoul op een treffende manier de gevolgen van de spoorlijn in beeld gebracht. Niet alleen op het landschap, ook op de mensen. Het is een serie die duidelijk de persoonlijke betrokkenheid van een fotograaf bij zijn onderwerp laat zien. Misschien bedoelde Capa het niet zo, maar dichterbij het onderwerp kon Raoul haast niet komen.
Lost Track – Een zoektocht langs de Birma-Thailand Spoorweg 65 jaar later
Foto’s en tekst: Raoul Kramer
Tekstbijdragen: Felix C. Bakker en Rod Beattie
Engels en Nederlands
Ontwerp: Novak, Amsterdam
Uitgever: Neo Lux
Oplage: 1000 ex.
144 pagina’s, 17×24 cm, paperback, kleur en zwart-wit
ISBN 978-90-815760-1-7
Prijs: € 25,00
