De fotografen zijn boos. Villamedia, een onafhankelijk platform van de beroepsvereniging NVJ/NVF, heeft namelijk een stuk online gezet waarin gewezen wordt waar een journalist gratis foto’s kan vinden voor bij een artikel. Dat kan natuurlijk niet. Hoe kan een vereniging dat zegt op te komen voor (foto)journalisten wijzen op het vinden van gratis foto’s? Woede dus, blind lijkt die soms wel.
Die woede verbaast mij. Natuurlijk, de beroepsgroep heeft het lastig. De vraag naar beeld stijgt, maar er wordt steeds minder voor een foto betaald. Dat dan uitgerekend Villamedia aangeeft waar je gratis foto’s kunt halen is zuur. Een misselijkmakend stuk is het artikel al genoemd, promotie voor gratis foto’s, een mes in de rug van de hardwerkende fotograaf. Laten we eens goed naar het artikel kijken. Makkelijk leesvoer, zoals je dat ook op nu.nl ziet, alleen dan voor de journalist. In de oorspronkelijke versie werd wat teveel nadruk gelegd op dat je het gratis kunt krijgen, maar dat is ondertussen al aangepast. Dus wat staat er nu? Een simpel lijstje waar je als journalist kunt beginnen met zoeken als je gratis beeld nodig hebt. Dat is wellicht gek bij een vereniging die ook de belangen van fotojournalisten behartigt*, maar de reacties van de fotografen en de voorzitter van de NVJ zijn behoorlijk overdreven.
Het artikel brengt schade toe, wordt beweerd. Werkelijk? Hoeveel journalisten zullen na het lezen van het artikel denken ‘goh, nu ik weet waar ik gratis foto’s kan vinden huur ik maar geen fotograaf meer in’? Die journalisten zijn al op zoek naar gratis beeld, omdat ze al weten dat het er is. Dan gaat het echt niet om hoogstaande journalistieke beelden. Gewoon een plaatje bij het praatje en het moet, helaas, gratis. Dat is inderdaad een zorgelijke ontwikkeling. Maar de behoefte aan gratis beeld neemt echt niet toe door het artikel op Villamedia. Net zomin als het doodzwijgen, wat de fotografen en de voorzitter van de NVJ liever lijken te willen, het probleem helpt op te lossen. Dat is struisvogelpolitiek: als ik het niet hoor of zie, dan is het er niet. Helaas, de vraag naar gratis beeld is enorm en die zal altijd blijven bestaan.
Hoewel ik ook liever heb dat er aandacht is voor de meerwaarde van een goede foto, waar Villamedia overigens ook geregeld over schrijft, zie ik geen enkel kwaad in het omstreden artikel. Als fotograaf ben ik aan één kant juist blij met het artikel. Wie bij mij om gratis beeld komt vragen, kan ik fijn doorverwijzen. Bovendien, beter legaal gratis dan illegaal gejat zou ik denken. Voor een aantal fotografen geldt het echter andersom. Zij halen veel omzet uit de jacht op degenen die inbreuk maken op het auteursrecht, door sommigen aangeduid als winkeldieven. Een term die de kruideniersmentaliteit van veel fotografen goed kenmerkt: ‘deze foto’s heb ik in mijn winkel en daar betaalt u bedrag X voor.’ Dat heeft jarenlang goed gewerkt, toen fotografie nog niet zo toegankelijk was als nu, waar het maken van een technisch goede foto en die te delen kinderspel is. Het heeft de markt totaal veranderd. In plaats van een aanbieder van foto’s wordt van een fotograaf verwacht dat hij met een dienst op maat komt. Dat vergt een andere manier van denken en ik snap heel goed dat het lastig is om van de vertrouwde winkelmethode af te stappen. Ook ik ben op zoek naar andere verdienmodellen die bij mij passen. Daar je energie op richten geeft meer voldoening dan krampachtig vasthouden aan het verleden. Open je ogen voor de realiteit en pas je aan. Je bent tenslotte ondernemer.
Klanten moeten niet bij je komen omdat je een mooie voorraad bruikbare foto’s hebt, maar omdat jij iets unieks te bieden hebt. Laat dat generieke beeld maar lekker bij de stockbureau’s die, zoals in het artikel ook staat, vaak gratis beeld aanbieden om je alsnog tot een koop te verleiden. Want ook die bedrijven willen gewoon geld verdienen. En waarom zijn juist die foto’s gratis? Precies, omdat het gewoon algemene, vaak nietszeggende, plaatjes zijn die iedereen kan maken. Je hebt als fotograaf hopelijk genoeg zelfvertrouwen om te weten dat jij beter en interessanter beeld maakt. Zo niet, dan moet je je inderdaad zorgen maken.
*Eigenlijk geeft dit voorbeeld weer eens de conflicterende belangen van de schrijvende pers (vaak afnemers) en de fotograferende binnen de vereniging aan.
