Fotojournalistiek, we kunnen niet zonder. Foto’s kunnen verhalen vertellen waar woorden tekort schieten. Laten zien wat er gebeurt in de wereld. En momenteel is er nogal wat aan de hand. Fotojournalisten zijn dus belangrijk, zelfs meer dan ooit.
Journalistieke foto’s die in ons geheugen zijn gegrift, we hoeven er niet lang over na te denken. Het napalmmeisje, de tankman, de Vietcong executie, de vallende man. Foto’s die belangrijke gebeurtenissen laten zien. Die onze ogen openden en invloed hadden. Al was het maar een klein beetje. We hebben dit soort foto’s altijd nodig gehad en nu zeker.
Wereld vol haat
Want de wereld staat op een belangrijk kantelpunt. Wereldleiders als Poetin, Netanyahu en de onlangs herkozen Trump spelen puur in op de angst. En angst leidt, zoals ook de Britse punkband Idles zingt, tot haat. Het gebeurt ook in Nederland, waar de regering bevolkingsgroepen tegen elkaar opstookt. ‘Vijandgedreven politiek’ noemde bijzonder hoogleraar Hans Boutellier het onlangs treffend in het NRC. Het is een giftig recept. Met onzinnig geweld tot gevolg. We moeten dat voorkomen en fotojournalistiek kan daarbij helpen.
Fotografeer de gevolgen
Foto’s kunnen de uiteindelijke gevolgen laten zien van dat vijanddenken: een wereldwijde oorlog. Met de huidige oorlog in de Oekraïne en het nodeloos geweld in de Gaza-strook is dat dichterbij dan we denken. Dat fotojournalisten als James Nachtwey en Eddy van Wessel oorlogen blijven fotograferen is belangrijk. Ze vertellen het grote verhaal. Hoeveel ellende en verdriet een oorlog met zich meebrengt voor de inwoners. Verhalen die iedereen moet laten beseffen dat we dit niet willen.
Fotojournalistiek kan al eerder een rol van betekenis spelen. Door de kiezers te confronteren met de gevolgen van hun stem op populisten zoals Wilders en Trump. Denk aan een fotoreportage over hoe MAGA-nomics vooral de toch al rijken bevoordeelt en de modale burger, laat staan de armere, benadeelt. In tegenstelling tot de belofte. Foto’s die laten zien dat het buitensluiten van groepen geen oplossing is. Dat de spanningen juist toenemen en wat voor invloed dat heeft op het dagelijks leven. Hoe de maatschappij langzaam verandert in een autocratie of wellicht zelfs een dictatuur, met minder vrijheid in plaats van meer. En dat het stoer klinkt om klimaatsverandering te ontkennen, maar dat de effecten alleen nog groter worden en vooral de ‘gewone burger’ zal treffen. Fotojournalistiek kan dus laten zien dat de stem op een populist voor de meesten een misrekening is.
Laat het positieve zien
Tegelijk is fotografie bij uitstek geschikt om te laten zien dat er een alternatief is. Dat je écht samen kunt leven, zonder iemand anders vrijheid te beknotten of die van jezelf tekort te doen. Er zijn genoeg initiatieven waar mensen met verschillende achtergronden, afkomsten en/of religies goed samenwerken. Die elkaars verschillen respecteren. Verhalen die fotojournalisten uitstekend kunnen verbeelden. Die laten zien hoe iemand tot bloei komt doordat die eindelijk zichzelf kan zijn, in alle vrijheid. Hoe geloof steun kan bieden, hoe een stad leefbaarder wordt door asfalt te vervangen door groen. Het biedt tegenwicht aan het negatieve narratief van Wilders en de zijnen.
Fotojournalistiek als spiegel
Goede fotojournalisten zijn kritisch. Ze prikken door de vage beloftes heen en blijven trouw aan de journalistieke principes. Misstanden komen in beeld. Waar en door wie ze ook plaatsvinden. Dat maakt fotojournalistiek geloofwaardig en een hele goede manier om de maatschappij een spiegel voor te houden. Waar zijn we, wat willen we en waar gaan we heen? Het stelt vragen: hoe kunnen we goed samenleven op deze planeet, in dit land, in deze stad, in deze straat. Natuurlijk is niet iedereen ontvankelijk voor de verhalen. Maar we moeten het blijven fotograferen en tonen. Zodat steeds meer mensen het zien. Juist in deze tumultueuze wereld waar we zoekend zijn kunnen we niet zonder fotojournalistiek.
