Eigenlijk wilde Alec Soth een positief verhaal vertellen bij Fotodok. Maar hij besloot toch de nodige negativiteit te verweven in zijn lezing, die de fraaie titel A Paralyzed Cyclops in the Democratic Jungle kreeg. Zwaar op de hand was de lezing van Soth niet, het bood wel genoeg voer om over na te denken. Soth nam ons gisteravond mee op zijn zoektocht en vertelde meer over zijn projecten.
De Paralyzed Cyclops in de titel is voor Soth de fotograaf, die zich niet kan verplaatsen. Het is een verwijzing naar een uitspraak van Hockney. Ook de tweede term, Democratic Jungle, heeft Soth geleend. Nu van de Amerikaanse fotograaf William Eggleston. Die fotografeerde “democratisch”, alles wat hij zag kon gefotografeerd worden. De notie dat alles te fotograferen is, was voor Soth een eye-opener.
Het democratisch fotograferen is tegelijkertijd wat Soth frustreert. Alles wordt momenteel al gefotografeerd, alleen op Flickr staan al meer dan 2 miljard foto’s en dat zijn vaak hele alledaagse dingen. Het zaagt aan de poten van de documentaire fotografie. Hij kan nog maar moeilijk enthousiast raken, omdat alles al wordt gedocumenteerd. Soth citeert ook Robert Frank, wat hij vaker zal doen tijdens de lezing, die zegt dat er teveel foto’s gemaakt worden en dat niets meer speciaal is. Soth herkent zich in die uitspraak.
Om uit die jungle van democratische foto’s te komen, moet je als fotograaf verhalen gaan vertellen. Dan bedoelt hij niet de in scène gezette foto’s, die suggereren alleen verhaal. Maar ook de oude beeldverhalen zoals Frank die maakte zijn niet het antwoord volgens Soth. Een fotoverhaal is geen lijn van A naar B, zoals bij een tekstverhaal of film, maar een verzameling punten waarbij de kijker zelf de verbanden moet leggen. De uitdaging is om de afstand tussen die punten niet te groot en niet te klein te maken. Het draait niet om de afzonderlijke beelden, maar om de associaties. Zo leidde een foto van schapen tot een serie portretten van mensen met slaapstoornis.
Een goed voorbeeld van een serie op basis van associaties is Sleeping by Mississippi. De serie ontstond toen Soth besloot de droom te fotograferen van Charles Lindbergh, wiens bed hij voor een ander project fotografeerde. Met een briefje bij de hand met allerlei onderwerpen en alledaagse dingen die hij wilde vastleggen reed hij langs de Mississippi. De rivier is voor Soth de metafoor voor de vrijheid en het reizen. Het reizen, of beter door het landschap bewegen, en ervaringen opdoen is voor Soth belangrijk.
Het komt ook terug bij Dog Days, Bogota, die hij vlak na “9/11” maakte. Het is geen verhaal over Bogota, maar over Soth die door Bogota loopt om te ervaren waar zijn geadopteerde dochter vandaan komt. Bogota is volgens Soth de blik in de toekomst, de angst gaat regeren. De honden op de foto’s zijn de vervangers van de straatkinderen, die hij gewoon niet kon fotograferen.
Net als Dog Days, Bogota is ook Niagara geen positief verhaal voor hem. Dat komt enerzijds door de omgeving, anderzijds door zijn eigen sores. A really saucy place, zo noemt Soth het gebied waar zowel veel huwelijken worden gesloten als veel zelfmoorden worden gepleegd. De waterval is wat dat betreft voor hem een mooi metafoor: zelfmoord plegen voor nieuw leven. Hij noemt zich een echte Amerikaanse fotograaf. Het landschap van Noord-Amerika kan hij echt lezen, het betekent echt iets voor hem, zoals de geschiedenis van zijn ouders. Het speelt allemaal mee in zijn series.
Je zou denken dat het Soth prima lukt om de verhalen te vertellen, maar dat is volgens hem niet zo. Volgens Soth kun je geen verhalen vertellen met fotografie en dat is precies waar de crisis om draait. Als voorbeeld noemt hij een opdracht van Magnum om de verschillende bevolkingsgroepen in Georgië te fotograferen. “Met een portret van die en een portret van die, vertel je niet echt een verhaal”, zegt Soth. Hij besluit op zoek te gaan naar de mooiste vrouw van Georgië, die vrouwen al rijdend vanuit de auto te fotograferen en zo de diversiteit in beeld te brengen en tegelijk een verhaal te vertellen. Belangrijk is echter ook de tekst, zonder dat is het verhaal er niet. Zelf heeft Soth volgens eigen zeggen niet de mogelijkheid om verhalen te schrijven, maar hij kan wel fotograferen. Daar is hij niet de enige in. Het is de frustratie van het enkelbeeld, dat kan eigenlijk niets. Soth is ook niet geïnteresseerd in het moment van de foto. Sterker: “ik raak verveeld bij mooie foto’s”. Foto’s moeten je raken, ze moeten een connectie hebben.
Soth probeert dan ook los te komen van de doctrine van Robert Frank. Hij experimenteert met de combinatie met geluid, tekst en video. Hij doet dat onder andere op zijn nieuwe weblog Little Brown Mushroom en via een opiniepagina bij de New York Times. Daar vertelt hij andere verhalen dan de lezers verwachten. Dat is precies waar het volgens hem nu om draait in de documentaire fotografie: wat moet je fotograferen? Soth is er zelf nog niet uit. Gewoon willekeurig fotograferen zit er voor hem niet in, er moet een verhaal in zitten. Hij heeft de crisis nog niet overwonnen zegt hij zelf, zijn zoektocht levert wel interessante gedachtesprongen op.
