Fotojournalist, beroep of vrijwilligerswerk?

Er is weer een hele discussie aan de gang over de amateur die de professionele fotojournalist van zijn brood beroofd. Althans, dat is de mening die bij veel fotojournalisten nu heerst. Het lijkt er ook wel op, nu Metro sinds dit jaar bewust lezers vraagt om foto’s in te sturen en nu ook ANP lezersfoto’s van NUfoto.nl gaat gebruiken. Toch is het te kort door de bocht om Metro en ANP te beschuldigen van broodroof, want dat doen ze namelijk niet echt. Ze spelen wel goed in om een hele andere markt.

Vroeger, die goede oude tijd, was de fotojournalist heer en meester. Alleen de professional en een hele enkele amateur was in staat om te investeren in films en die razendsnel te ontwikkelen en bij de redactie te brengen. Dat was vroeger. Voor een professioneel fotograaf bij een calamiteit is, hebben al honderden omstanders een foto gemaakt. Of het nu met een echte fotocamera is, of met een telefoontje. Dat maakt niet uit. Een nieuwsfoto bestaat bij de gratie van nieuws, en nieuws is vaak echt nieuws als het net is gebeurd. Zeker bij een calamiteit. Het is dus niet zo vreemd dat redacties graag een foto hebben van het incident. Helemaal voor op internet, waar het nieuws al bijna eerder online staat dan dat het gebeurd is. Het is voor een redactie dus fijn als iemand heel snel een beeld stuurt. Niet voor niets zet ANP soms twee fotografen op een klus, zodat de een al beeld kan sturen, terwijl een ander nog blijft fotograferen.

Het beeld van de toevallige passant is dus interessant. Niet alleen vanwege de nieuwswaarde overigens. Ook om de lezer te binden aan het medium. Dat is, met het snelle verloop van lezers, erg belangrijk in deze tijd. Dat Metro dus haar eigen lezers vraagt om foto’s te sturen, is om die reden goed voor te stellen. Ook NU.nl maakt daar handig gebruik van. Het grote verschil met NU.nl is dat Metro betaalt voor een foto als die geplaatst wordt. Ook ANP betaalt de fotograaf die via NUfoto.nl een foto levert gewoon uit. NU.nl verdient er niets op, maar ze hebben via NUfoto altijd eerder beeld dan ANP en bovendien binden ze de lezer aan de site.

Dat veel fotojournalisten mopperen dat ANP en Metro nu gratis foto’s willen hebben, is dus onjuist. Toegegeven, beiden betalen niet veel voor een foto. Metro geeft maximaal 40 euro, ANP betaalt 50 euro voor een enkele foto en 100 euro voor een serie. Kleine bedragen, maar als je nu kijkt wat een freelancer voor een opdracht bij ANP krijgt, dan is het eigenlijk niet eens zo slecht. Daarbij, waar de freelancer het ANP exclusiviteit geeft, als het gaat om opdrachtwerk, behoudt de fotograaf via NUfoto al zijn rechten. Metro betaalt een freelancer of het persbureau niet echt heel veel meer voor een foto. Dus met de vergoeding valt het nog enigszins mee.

Bovendien gaat het, zeker in het geval bij de samenwerking tussen ANP en NUfoto.nl, vooral om heel actueel beeld. Het echte nieuwsplaatje. Het moment dat de professionele fotograaf nog niet ter plekke is. Die foto’s zijn vooral voor de websites interessant. Als een gebeurtenis groot genoeg is, dan mag je hopen dat de krant of het persbureau wel een fotojournalist sturen. Voor de betere foto. Veel fotojournalistiek werk is bovendien geagendeerd en/of op een plek waar een amateur niet zomaar kan komen. Daar zal de professionele fotograaf nog ingezet worden.

Vormt het initiatief dan helemaal geen bedreiging? Jawel, de dreiging is er zeker. Want de kans bestaat dat op een gegeven moment besloten wordt om maar geen fotograaf te sturen naar bepaalde calamiteiten, omdat het beeld van de ‘trusted photographer’ die al ter plekke is goed genoeg gevonden wordt. Ook Metro kan in een vlaag van verstandsverbijstering zo’n besluit nemen en meer werk uitbesteden aan het ‘fototeam’. Want eerlijk is eerlijk, men kan, of wil, steeds minder geld uitgeven aan nieuwsfotografie. Dat dat de kwaliteit niet ten goede komt, lijkt me evident. Het is een neerwaartse spiraal. Men neemt ook genoegen met minder kwaliteit. Zeker in de snelheid die voor internet nog steeds het belangrijkst lijkt, is men steeds vaker tevreden als er al iets op staat waarop wat te zien is van het incident. Die beeldarmoede, waar ik eerder ook al over schreef, zet zich door naar andere media. En omdat de kwaliteit steeds verder daalt, wil men nog minder betalen. Daar gaat je vak denk je dan al snel.

Nu kun je twee dingen doen: of je gaat lopen kniezen, of je gaat kijken waar wel kansen liggen. Onlangs kreeg ik te horen wat ik via mijn persbureau voor een publicatie in Metro en het Nederlands Dagblad krijg. De tranen schoten in mijn ogen eerlijk gezegd. Want het beroep fotojournalist wordt zo wel bijna synoniem aan vrijwilligerswerk. Maar met kniezen schiet je niets op, daar krijg je geen geld mee en bovendien levert het alleen maar negatieve energie op. Het is beter om op zoek te gaan naar de kansen. Die zijn er, al moet ik bekennen dat ik ze ook nog niet gevonden heb. Een goede fotojournalist beheerst de kunst om een verhaal te vertellen met fotografie. Daar moet je gebruik van maken door foto’s te maken die anderen niet kunnen maken. Om boven de beeldarmoede uit te stijgen. De fotojournalist die dat niet kan of wil zien, is zijn eigen bedreiging. Die komt niet direct van de amateur die een zakcentje krijgt.

Dit artikel verscheen eerder bij De Nieuwe Reporter, een onafhankelijk platform voor het debat over de toekomst van de Nederlandse journalistiek.