Vanmiddag opent de expositie ‘Troostmeisjes’ van Jan Banning in de Kunsthal in Rotterdam. Jan Banning fotografeerde Indonesische vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog als meisjes door de Japanse bezetters van het toenmalig Nederlands-Indië tot prostitutie zijn gedwongen. De meisjes kregen de eufemistische naam ’troostmeisjes’. Niet alleen Indonesische vrouwen werden tot prostitutie gedwongen, ook Nederlandse vrouwen en vrouwen uit China, Korea, de Filipijnen en Nederlands-Indië. Hoeveel vrouwen zijn misbruikt is onbekend, maar het zijn er veel. Zij hebben ook veel strijd moeten leveren voor erkenning. In 2007 voerden enkele ’troostmeisjes’ nog actie op het Plein in Den Haag.
Jan Banning fotografeerde in totaal veertig voormalige ’troostmeisjes’ in Indonesië. Het is volgens de fotograaf slechts een topje van de ijsberg en hij was, zo vertelde hij mij, erg geschrokken van de lijst met namen die hij kreeg. Wetende dat die lange lijst ook nog maar een klein deel van de slachtoffers telde. De Nederlandse ’troostmeisjes’ kon hij helaas niet fotograferen. Alleen Ellen van der Ploeg wilde wel gefotografeerd worden. Ook in Indonesië heeft Jan Banning veel moeite moeten doen om de vrouwen zover te krijgen dat ze voor hem gingen poseren.
De foto’s zijn simpel van opzet geworden, bijna pasfoto-achtig. Ze benaderen dezelfde kadrering die de Japanse bezetters gebruikten om de meisjes aan te bieden aan de klanten. Het zijn sterke portretfoto’s geworden, zoals mij ook al eerder opviel bij mijn portretten top tien.
Gelijk met de tentoonstelling wordt ook twee boeken gepresenteerd. Het tekstboek is geschreven door Hilde Janssen met wie Jan Banning nauw heeft samengewerkt. Daarnaast is er het fotoboek, met weinig tekst en soms gortdroge informatie. Ik heb een dummy mogen zien en dat zag er erg goed uit. Over beide boeken en de tentoonstelling later meer.
Gelijktijdig met de tentoonstelling ‘Troostmeisjes’ zal in de fotogalerij Rotterdam ook de serie ‘Sporen van oorlog’ te zien zijn. Daarin vertelt Jan Banning in woord en beeld het verhaal van de mannen die dwangarbeid hebben verricht aan de Burma spoorlijn. Het is een aangrijpende serie.
