Waarom hij zich niet kwaad maakt dat redacteuren die de foto’s bepalen voor geschiedenisboeken zo gemakzuchtig overkomen en het bekende beeld kiezen. Die vraag kreeg Martijn Kleppe vorig jaar tijdens de verdediging van zijn proefschrift over icoonfoto’s. Kleppe antwoordt de opponent dat kwaad worden niet in zijn aard is, als wetenschapper stelt hij alleen dingen aan de kaak. Het is typisch Kleppe, hij geeft niet direct zijn mening, maar laat de lezer zelf vragen stellen. Voornamelijk waar hij naar kijkt. Zijn rubriek Top die Foto op PhotoQ was een groot succes (en helaas gestopt). Heel fijnzinnig wordt het je steeds duidelijker dat je niet zomaar moet geloven wat je ziet. “Een foto zegt niet meer dan duizend woorden, het heeft duizend woorden nodig om het te begrijpen,” is een uitspraak van hem. Kleppe analyseert een foto op wat er op staat en dat blijkt vaak niet te kloppen met wat je denkt te zien. Zo ook met foto’s die we als iconisch beschouwen. Foto’s die iedereen kent en waarvan we dus denken te weten waar de foto over gaat.
Dat denken we inderdaad, blijkt uit het uitputtend onderzoek van Kleppe naar een aantal foto’s die als iconisch zijn bestempeld. In zijn proefschrift ‘Canonieke Icoonfoto’s. De rol van (pers)foto’s in de Nederlandse geschiedschrijving’ beschrijft Kleppe aan de hand van twee foto’s hoe die een eigen leven gaan leiden. En wat de reden is dat ze als iconisch gezien worden. Hoewel het een proefschrift is, meestal vrij taaie stukken tekst, leest het boek erg prettig. Alles wordt natuurlijk stevig onderbouwd, alles is helder in duidelijke taal en de humor ontbreekt evenmin. De eerste bladzijden, waar de onderzoeksmethode wordt uitgelegd, zijn voor de niet-wetenschapper misschien wat lastiger door te komen, ze geven wel de goede basis om alles goed te begrijpen. De hoofdstukken waar de foto’s besproken worden zijn veel luchtiger van aard en laten je steeds meer kijken als een Kleppe. Je beseft steeds meer hoe belangrijk de context is van een foto en hoe een foto een eigen leven kan gaan leiden. Daardoor ga je ook vragen stellen bij foto’s die je elders ziet in kranten, tijdschriften, boeken. Klopt de foto wel bij de tekst?
Voor wie graag wil weten hoe een foto werkt is het boek van Kleppe zeker het lezen waard. Het goede nieuws is dat het boek nu gratis te lezen is. De Universiteitsbibliotheek van de Erasmus Universiteit heeft het integraal online gezet. Als een cadeautje van Kleppe, om te vieren dat hij een jaar geleden is gepromoveerd. Maak er gebruik van zou ik zeggen. En nogmaals gefeliciteerd Martijn!