Het Sochi Project van fotograaf Rob Hornstra en journalist Arnold van Bruggen heeft de Dutch Doc Award 2014 gewonnen. In 2010 en 2011 was al een deel van het project genomineerd en in 2013 stond het boek Sochi Singers op de longlist. Nu volgt eindelijk de hoofdprijs. Het is Hornstra en Van Bruggen gegund en wat mij betreft is dit ook het juiste moment om het monsterproject te eren met de Dutch Doc Award.
Op de site van Dutch Doc Award staat immers te lezen dat de “de doelstelling van Dutch Doc Photo is de kwaliteit van en discussie over documentaire fotografie in Nederland te stimuleren en de mogelijkheden voor fotografen te creëren om documentair werk te maken en die aan een zo breed mogelijk publiek te tonen.” Het is zeker van toepassing op het Sochi Project. Vier jaar lang hebben Hornstra en Van Bruggen de aanloop naar de Olympische Winterspelen gedocumenteerd. Op vaak verrassende wijze en altijd hun eigen doel volgend. Dat het niet altijd in dank is afgenomen, blijkt wel uit het feit dat ze uitgerekend in het laatste jaar niet meer welkom waren in Rusland.
Het Sochi Project is een documentair project pur sang. Feitelijk en het stelt de nodige kwesties aan de kaak. Je mag de fotografie van Hornstra misschien niet per se de meest opvallende of mooiste vinden – dat is vooral smaak, je kunt niet ontkennen dat het documentaire fotografie is. Het zal voor veel fotografen die van de traditionele documentaire fotografie houden dan ook een opluchting zijn dat niet weer een conceptuele vorm als Paulien Oltheten heeft gewonnen. Het wil niet zeggen dat Hornstra heel traditioneel werkt. Het is weliswaar analoog, wat overigens tegenwoordig soms ook weer als vernieuwend wordt gezien, de manier van flitsen staat soms haaks op de visie van puristen die vinden dat alles bij voorkeur met bestaand licht moet worden gemaakt of anders wel goed uitgelicht moet worden met een softbox en dergelijke. Het is traditioneel genoeg voor de puristen en eigenwijs genoeg voor de meer conceptueel ingestelde fotografen.
Vernieuwend is de fotografie an sich niet. De presentatie en de financiering zijn dat des te meer. Met hun zelf opgezette fondsenwerving zijn Hornstra en Van Bruggen een van de pioniers van het crowdfunden, zeker in Nederland. Een vorm die nu nauwelijks meer is weg te slaan, het kost je tegenwoordig moeite om niet uitgenodigd te worden voor een of ander crowdfundingsproject. De verschillende delen van het Sochi Project zijn daarbij in steeds verschillende vormen verspreid. Soms een krantje, dan weer een prachtig boek. Wie van het begin af aan het project heeft gesteund en alle uitgaven heeft, heeft echt een bijzonder werk in huis.
Wat het Sochi Project bovendien bijzonder maakt, en waarom zij de prijs zeer terecht verdienen, is de volharding waarmee de makers hun project uitvoerden. Niets mocht het Sochi Project in de weg staan. Altijd waren ze bezig met het bedenken van invalshoeken, het maken van de verhalen, fondsen werven, netwerken en iedereen blijven informeren. Dat vier jaar lang, voor slechts weinigen is zo’n doorzettingsvermogen weggelegd. Dat alles bij elkaar maakt dat het Sochi Project dit jaar wel móest winnen. Eerlijkheidshalve moet ik wel bekennen dat ik in het begin niet echt zag wat het project nu zo bijzonder maakte. Nu vier jaar later kan ik niet anders dan te buigen voor Hornstra en Van Bruggen. Zij zullen een voorbeeld zijn voor veel andere fotografen/documentaire makers.
De bovenstaande lofzang op het Sochi Project betekent niet dat ik de andere genomineerden de prijs niet waardig vind. Integendeel. Het boek NL van Bert Verhoeff en Reinie van Goor is een prachtig document van ons land. Het werk Belgische Herfst van Jan Rosseel is in mijn ogen veel te weinig in de aandacht, terwijl het zo persoonlijk is en zo ontzettend goed uitgevoerd. Beiden projecten zijn overigens wel beloond met de IMC Jongerenprijs, een nieuwe categorie bij de Dutch Doc Award. Nog altijd ben ik een groot fan van het FAS-project van Allard de Witte en Joost Bos en Only in Burundi van Anaïs Lopez en Eva Smallegange is even simpel als krachtig. Club Donny ken ik niet goed genoeg om een mening over te vormen. Hoe goed de andere genomineerden ook, het Sochi Project overtreft ze. Het is een goed uitgevoerd concept dat de vele facetten van een documentair verhaal in zich heeft, dat voor veel discussie heeft gezorgd in de (Nederlandse) documentaire fotografie, nieuwe inzichten heeft gegeven en dat het verhaal van Sochi voor een groot publiek toegankelijk heeft gemaakt.
De Anna Cornelis Publieksprijs 2014 is overigens gewonnen door Jimmy Nelson met zijn serie Before They Pass Away. Dat is niet echt een verrassing, het boek is onthaald door het grote publiek. Tegelijk is het vergruisd door veel fotografen. De foto’s van Nelson zijn indrukwekkend, misschien wel té indrukwekkend voor de beroepsfotograaf. Nelson is dan ook van oorsprong een reclamefotograaf. Dat zie je aan de foto’s. Die manier van fotograferen heeft hij ingezet om het verhaal te vertellen én te verkopen. Het neemt niet weg dat het wel degelijk een documentair gehalte heeft, al is het verhaal wat dun. Het is ontzettend geënsceneerd, maar dat is een serie portretfoto’s in principe ook. Met het grote verschil dat Nelson er een groot visueel spektakel van maakt. Dat kun je mooi vinden of niet, persoonlijk spreekt het mij overigens niet erg aan. Over de drijfveren van Nelson zijn de meningen ook verdeeld. De enige die daar echt een antwoord op kan geven is Nelson zelf, al zullen de criticasters daar weinig van aantrekken. Het publiek trekt zich op hun beurt niets van de professionals aan. Ze vinden het werk van Nelson mooi, om wat voor reden dan ook. Misschien biedt dat voor de traditionele documentaire fotograaf wel aanknopingspunten om te kijken hoe hij zijn werk ook onder de aandacht kan krijgen. Want laten we wel zijn, uiteindelijk gaat het toch om het naar buiten brengen van het verhaal. Soms moet je daarvoor je ego inzetten, als je het echt goed doet heb je gewoon een hele goede aanpak als Hornstra en Van Bruggen.