“Het is geen krant en ook geen boek. Het is een publicatie.” Met die opmerking over de nieuwe uitgave van Screendump bepaalt Karin Krijgsman onbedoeld de running gag van de tweede Donkere Kamer in Rotterdam. Als Jannes Linders even later wordt geïnterviewd over zijn boek over Schiphol, nadrukkelijk geen fotoboek, zegt hij ook speels dat het een publicatie is. Een interessante publicatie overigens. Het is dan misschien geen fotoboek pur sang, fotografie speelt een nadrukkelijke rol. Maar nog belangrijker is het samenspel tussen wetenschappelijk onderzoek, datavisualisatie en de fotografie. Ze zijn allen even belangrijk. Het project is min of meer door Linders gestart, maar hij merkt dat de anderen die aan het boek werken het raar of lastig vinden om de fotograaf als auteur te zien. Linders vertelt het vrij nonchalant, het is voor hem niet direct heel erg belangrijk, maar je voelt wel dat hij het jammer vindt dat fotografie nog vaak gezien wordt als ondersteunend bij tekst en niet als een medium dat op zichzelf verhalend is.
Het interview verloopt grappig. Presentatoren Lars Boering en Edie Peters zijn lekker op dreef, waarbij Peters af en toe heerlijk onnozel kan overkomen. Zoals bij het gesprek met Andrea Stultiëns die de afgelopen zes jaar in Oeganda werkt aan diverse projecten. Bij het nieuwste project werkt ze aan de hand van de beelden van antropoloog Julien. Zij brengt de beelden terug naar Afrika en onderzoekt de waarde die de foto’s daar hebben. Als Peters met wat vooroordelen op de proppen komt, reageert Stultiëns stoïcijns. Ze laat zich niet van de wijs brengen en vertelt vol vuur over waar ze mee bezig is. Daarbij fotografeert ze zelf lang niet altijd, het gaat haar om de de interesse hoe fotografisch beeld werkt. Het maken van foto’s is daar slechts een deel van, de rest is het werken met foto’s. Het is boeiend om Stultiëns over fotografie te horen praten, over alles is nagedacht. Dat ze goed is ingevoerd in Oeganda, waar ze eigenlijk toevallig terecht kwam, is dan ook logisch.
Ook Jan Banning, de volgende gast, is erg goed ingevoerd in zijn materie. Daarbij kan hij, zoals wellicht bekend, alles mooi verwoorden al dan niet voorzien van een humoristische noot. Banning wordt geïnterviewd over zijn projecten Down and Out in the South en Law & Order. Het eerste is afgerond en is succesvol in Amerika. Voor Banning is het belangrijk dat de serie aanslaat in Amerika. “Het debat moet daar plaats vinden waar het materiaal gemaakt is,” zegt hij. Minstens zo belangrijk is dat de foto’s nieuwe vragen oproepen in het debat. Zo ook bij Law & Order, de serie over rechtsstaat waar hij nu aan werkt. Hij heeft voordat hij begon met fotograferen, onder andere in Oeganda, uitgebreid onderzoek gedaan. Banning weet wat hij wil onderzoeken, maar laat zich ook deels leiden door het onderwerp zelf. Zo gaat de serie meer over het gevangeniswezen dan hij in eerste instantie gedacht had. Voor hem is de grootste conclusie dat gevangenissen eigenlijk niet kunnen werken, zonder een betere oplossing te weten. Uiteindelijk moet de serie uitmonden in een expositie en een boek. Dat ook weer een publicatie is, voegt Banning daar fijntjes aan toe. Maar publicaties zijn niet meer de belangrijkste bron voor Banning. Hij leeft in eerste instantie van de verkoop van afdrukken en het verhuur van exposities. Publicaties in bladen is voor hem vooral ondersteunend voor de exposities, tenzij het goed betaalt en hij zo een deel van zijn investering terug verdiend.
De laatste gast, Ilvy Njiokiktjien, heeft met veel interesse naar het verhaal van Banning geluisterd. Zij zou ook wel van de verkoop van prints willen verdienen, maar daar acht ze zichzelf nog wat te onervaren voor. Opmerkelijk voor een fotograaf die nog geen dertig is en zo’n beetje alle belangrijke prijzen heeft gewonnen die er te winnen zijn. Zoals onlangs de Zilveren Camera met een foto van de begrafenis van Mandela. Een foto die ze niet heeft kunnen verkopen. Ze was eigenlijk net te laat terug in Zuid-Afrika. Op de dag dat Mandela stierf landde ze op Schiphol vanuit Zuid-Afrika. Ze nam snel een vliegtuig terug, maar de bladen lieten haar al weten dat ze na een paar dagen wel ‘Mandele-moe’ waren. Tekenend voor de media overigens. Njiokiktjien laat zich echter niet uit het veld slaan en haar enthousiasme blijft aanstekelijk. Wat haar geheim is, willen de presentatoren weten. Die heeft ze niet zegt ze. Tot voor een jaar geleden dacht ze steeds dat de publicaties vooral toeval waren, omdat de (beeld)redacteuren gewoon geen andere foto konden vinden. Nu begint ze in in te zien dat ze bepaalde dingen goed probeert te doen. Haar foto’s moeten toegankelijk zijn voor iedereen vindt ze. Ze heeft niet de ambitie om de beste foto’s te maken, het is haar journalistieke drijfveer. “En ik kan gewoon niet schrijven,” zegt ze daarbij. Njiokiktjien vertelt ook dat ze steeds meer haar eigen weg gaat, zeker na het volgen van de Joop Swart Masterclass. Niet langer probeert ze zich te spiegelen aan andere fotografen, maar te doen wat ze zelf belangrijk vindt. Dat betekent ook nee zeggen, zo is ze onlangs gestopt met het vele werk voor ANP. Het gaat haar ook goed af, ze werkt er dan ook hard voor. Van een dalende markt merkt ze weinig. “Mijn generatie heeft de gouden tijd niet meegemaakt, dus ik weet niet beter dan de situatie van nu. En volgens mij is het de afgelopen acht jaar niet echt slechter geworden,” zegt ze. Njiokiktjien is een fotograaf om te volgen. Niet alleen vanwege haar optimisme, ook omdat het inspirerend is om te volgen hoe ze groeit in de fotografie en haar eigen weg vindt. Een route die routiniers als Jan Banning ook min of meer gevolgd hebben.
