De waarheid van een journalistieke foto

Van een journalistieke foto wordt verwacht dat het de waarheid vertelt. De foto laat een gebeurtenis zien zoals het is, er is niet gemanipuleerd. Niet voor- en niet achteraf. Dat zou althans zo moeten zijn, is de algemene opinie. Maar de vraag is altijd weer hoe waarheidsgetrouw een foto kan zijn. De manipulatie achteraf is te achterhalen. Dat gaat soms wat makkelijker, soms wat moeilijker, maar het is te doen. Dat bewijst ook The Hacker Factor (erg interessant leesvoer overigens). Wat er voor de camera echt gebeurt, is lastiger te duiden. Er zijn fotografen die het een en ander in scène zetten. Dat wordt gezien als een journalistieke doodzonde. Het is wel lastig aan te tonen, zie ook de discussie die bij Duckrabbit werd gevoerd over de foto’s van Marco Vernaschi. Maar zelfs al zet je als fotojournalist niet alles neer zoals je zou willen hebben, je aanwezigheid heeft invloed op wat er gebeurt.

Het project van de Italiaanse fotograaf Ruben Salvadori is in dat opzicht wel interessant. Salvadori is nu vooral bezig rond de Palestijnse gebieden, maar wil ook onderzoeken of in andere conflictgebieden eenzelfde situatie optreedt. Hij richt de camera ook op de fotografen. Daardoor krijg je een andere kijk op de zaken. Wat is nu de werkelijkheid? Als er fotografen zijn, willen mensen wel in actie komen. Of zoals Salvadori zelf zegt: als een grote groep fotografen komt met helmen, gasmaskers en op zijn minst twee grote camera’s, en zij komen om te fotograferen wat je doet, dan ga je niet zitten duimendraaien. Het is niet te voorkomen, je kunt het de fotografen ook niet kwalijk nemen dat anderen ineens wat gaan doen als jij met je collega’s aan komt lopen. Het is wel iets waar je als fotograaf, en als kijker van de foto’s, rekening mee moet houden. Het is voor een fotograaf aantrekkelijk om van die situatie gebruik te maken en zo een sterk beeld te maken. Maar dan begeef je je wel op een hellend vlak. Eigenlijk is die vraag, hoe ga je om met een voor jou gecreëerde situatie om, het meest interessant. Laat je je verleiden en gebruik je het moment om het stereotype beeld te versterken? Je moet je in ieder geval van bewust zijn dat je als fotojournalist niet puur beschouwer bent, maar dat je ook een van de spelers in het spel bent. Dat laat het project van Salvadori zien, maar eigenlijk is dat niets nieuws.